2023-06-22 19:31:27
ላለፉት 250 ዓመታት የዓለም የኢኮኖሚ ቅርጽ አፈጣጠር (ይህንን ማወቅ ጠቃሚ ነው!) በአለም ታሪክ ውስጥ በጣም ተደማጭነት የነበራቸው የሶስቱ የኢኮኖሚክስ ሊቃውንት የሃሳብ ጦርነት "The Big Three in Economics" ። አዳም ስሚዝ (ነጻ ገበያ ሲወክል)፤ ካርል ማርክስ፤ (አክራሪ ሶሻሊስት ሞዴልን ያንጸባርቃል እንዲሁም ጆን ሜይናርድ ኬይንስ (በገበያ የመንግስት ሚናን ያመለክታል፡፡ የእያንዳንዳቸው አመለካከት ዘመናዊውን ዓለም በመቅረጽ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል፡፡
#አዳም_ስሚዝ (ከ1723-1790)
አዳም ስሚዝ በ1776 የኢኮኖሚ አብዮት አወጀ! አዳም ስሚዝ አጠቃላይ መርሆዎች፡ የኢኮኖሚክስ ክላሲካል ሞዴል ሆነው ያገለግላሉ እነሱም….
ነፃነት፡- ግለሰቦች እንደፈለጉት ምርት፣ ጉልበት እና ካፒታል የማምረት እና የመለዋወጥ መብት አላቸው።
ውድድር፡- ግለሰቦች በሸቀጦችና አገልግሎቶች ምርትና ልውውጥ ላይ የመወዳደር መብት አላቸው።
ፍትህ፡ የግለሰቦች ተግባር በህብረተሰቡ ህግ መሰረት ፍትሃዊ እና ታማኝ መሆን አለበት።
ቆጣቢነት፣ ጠንክሮ መሥራት፣ የግል ጥቅምን ማጎልበት እና ለዜጎች ቸርነት በጎነት ናቸው እናም ሊበረታቱ ይገባል።
መንግሥት በኢኮኖሚው ሊኖረው የሚገባው ሚና ፍትህን ማስፈን፣ የግል ንብረት መብቶችን ማስከበር፣ በአንዳንድ ህዝባዊ ሥራዎች ላይ መሰማራት እና ሀገርን ከጥቃት መከላከል መሆን አለበት (ነፃ ንግድ፣ ዝቅተኛ ግብር፣ አነስተኛ ቢሮክራሲ፣ ወዘተ)።
የወርቅ/ብር ክምችት ስታንዳርድ መንግስት የመገበያያ ገንዘቡን እንዳይቀንስ ያግዘዋል።
#ካርል_ማርክስ (ከ1818-1883)
ካርል ሄንሪች ማርክስ ጀርመናዊ ፈላስፋ፣ ኢኮኖሚስት፣ የታሪክ ምሁር፣ ሶሺዮሎጂስት፣ የፖለቲካ ቲዎሪስት፣ ጋዜጠኛ፣ የፖለቲካ ኢኮኖሚ ተቺ እና የሶሻሊስት አብዮተኛ ነበር። በጣም የታወቀው በ1848ቱ የኮሚኒስት ማኒፌስቶ ነው። ነጻ ገበያ ላይ አቢዮት ያስነሳ ነው፡፡
በስሚዝ እና በማርክስ መካከል ያለው “ዋና ልዩነት” የሚከተለው ነው።
ስሚዝ የግለሰቡ የግል ጥቅምን ማሳደድ ለሁሉም የሚጠቅም ውጤት እንደሚያስገኝ ተከራክሯል፣ ማርክስ ግን የራስን ጥቅም ማሳደድ ወደ አለመረጋጋት፣ ቀውስ እና የግል ንብረት መበተን ያስከትላል ሲል ተከራክሯል። ካርል በካፒታሊዝም ስርዓት ላይ አብዮት ነው ያስነሳው።
ማርክስ የራሱን የአስተሳሰብ ትምህርት ቤት፣ በራሱ ዘዴ እና ልዩ ቋንቋ ያቋቋመ የመጀመሪያው ኢኮኖሚስት ሳይሆን አይቀርም። ከማርክስ ጀምሮ ኢኮኖሚክስ አንድ አይነት ሆኖ አያውቅም።
ማርክስ ሲከራከር የካፒታሊዝም ቀውስ ወጭ መቀነስ፣ የትርፍ ማሽቆልቆል፣ የብቸኝነት ሃይል (Monopolistic Power)፣ የፍጆታ መቀነስ (Under-Consumption)፣ ከፍተኛ ስራ አጥነት፤ ወዘተ ሲሆን እነዚህ ሁሉ ሁኔታዎች የመንፈስ ጭንቀት ያስከትላሉ ይላል፡፡
ማርክስ እና ኢንግልስ ባለ አስር ነጥብ የኮሚኒስት ማኒፌስቶ አውጥተዋል እነሱም…
ሁሉንም የመሬት ሃብት እና ኪራይ ለሕዝብ ጥቅም ማዋል፣ አዳጊ የገቢ ግብር መጠን መጣል፣ የውርስ መብትን በሙሉ መሰረዝ፣ የሁሉም ስደተኞች እና አመጸኞች ንብረት መውረስ፤ የብድር አቅርቦትን በመንግስት እጅ ውስጥ ማድረግ፤ የመገናኛ እና የመጓጓዣ መንገዶችን በመንግስት እጅ ማድረግ፤ በመንግስት ባለቤትነት የተያዙ ፋብሪካዎች እና የማምረቻ መሳሪያዎች ማራዘም፤ ቆሻሻ መሬቶችን ወደ ልማት ማምጣት፤ ሁሉም ላይ የመሥራት እኩል ግዴታ መጣል፤ ግብርና ከአምራች ኢንዱስትሪዎች ጋር ጥምረት፤ በከተማ እና በአገር መካከል ያለውን ልዩነት ቀስ በቀስ ማጥፋት፣ በአገሪቱ ላይ የበለጠ ፍትሃዊ የህዝብ ስርጭት መፍጠ፤ በሕዝብ ትምህርት ቤቶች ውስጥ ላሉ ልጆች ትምህርት በነጻ ማቅረብ፤ በፋብሪካ የሕፃናት የጉልበት ሥራ ማስወገድ፤ ትምህርትን ከኢንዱስትሪ ጋር ማጣመር፤ ወዘተ፡፡
የማርከስ ትንበያ ያልተሳኩ ያስመሰሉት እውነቶች!
በካፒታሊዝም ስር የትርፉ መጠን ማሽቆልቆል አልቻለም፡፡
የሰራተኛ መደብ ከበለጠ እና ከከፋ መከራ ውስጥ አልገባም፤ የደመወዝ ክፍያ ከኑሮ ደረጃው በላይ ጨምሯል፤ በኢንዱስትሪ ውስጥ ያሉ አገሮች በአማካይ ሠራተኛ የኑሮ ደረጃ ላይ በሚያስደንቅ ሁኔታ እየጨመረ መጥቷል፤ መካከለኛው ክፍል አልጠፋም እንዲያውም ተስፋፍቷል.
የሶሻሊስት ማህበረሰቦች እንደታሰበው አላደጉም፡፡
ምንም እንኳን አልፎ አልፎ ከፍተኛ የመንፈስ ጭንቀት ቢኖርም ካፒታሊዝም ከመቼውም ጊዜ በበለጠ እያደገ የመጣ ይመስላል፡፡
#ጆን_ሜይንራድ_ኬይነስ (ከ1883-1946)
ኬይነስ የጀመረው አዳም ስሚዝን ስውሩ እጅ (Invisible Hand Doctrine) ከመተቸት ነው! ኬይንስ የካፒታሊዝም አዳኝ ተብሎ ተመስግኗል፡፡ ነገር ግን የእሱ ሞዴል እና የፖሊሲ ምክሮች በብዙ መልኩ በአዳም ስሚዝ ነጻ ገበያ ስርዓት ላይ ቀጥተኛ ጥቃት ነበሩ። አዳም ስሚዝ “ግለሰቦች በኢኮኖሚ ተግባራቸው ውስጥ የተፈጥሮ ነፃነት (Self-Interest) አላቸው“ የሚለው ሃሳብ እውነት አይደለም ይልና ልምዱ የሚያሳየው ግለሰቦች፣ ማሕበራዊ ጥምረት ሲፈጥሩ፣ ሁልጊዜም ተለያይተው ከሚሰሩበት ጊዜ ይልቅ የማየት ችሎታቸው ያነሰ ነው” ይላል።
ኬይንስ የሚከተሉትን መርሆች አቅርቧል…..
የቁጠባ መጨመር ገቢን ሊቀንስ እና የኢኮኖሚ እድገትን ሊቀንስ ይችላል. ኢንቨስትመንትን ከማበረታታት ይልቅ ፍጆታ ከማምረት የበለጠ ጠቃሚ ነው፣ ስለዚህ የሳይ ህግን “ፍላጎት የራሱን አቅርቦት ይፈጥራል” መቀየር።
ኢኮኖሚ እየወደቀ ሲመጣ የፌደራል መንግስት በጀት ሆን ተብሎ ሚዛናዊ ባልሆነ ሁኔታ (የበጀት ጉድለት) ውስጥ መቀመጥ አለበት፤ የፊስካል እና የገንዘብ ፖሊሲ በከፍተኛ ደረጃ መስፋፋት አለበት እና የወለድ ተመኖች በቋሚነት ዝቅተኛ መሆን አለባቸው።
መንግስት የነጻ ገበያ ፖሊሲውን ትቶ በገበያው ውስጥ አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ጣልቃ መግባት።
ኢኮኖሚን ለማረጋጋት የወርቅ ስታንዳርድ ጉድለት ያለበት ነው (የመለጠጥ አቅም የለውም) ስለዚህ የወረቀት ገንዘብ ይመረጣል።
ኬይንስ እንደሚለው በነጻ ገበያ ውስጥ የምንቆይ ከሆነ በረጅም ጊዜ ውስጥ ሁላችንም ሟቾች ነን ይላል “In the Long Run We Are All Dead”፡፡
7.0K viewsWasyhun Belay, edited 16:31
T
