2022-09-24 15:26:50
'አዳብና' በክስታኔ ቤተ-ጉራጌ
*ከዘፀአት ቱቼ # Zetseat Tuchie
==============
በክስታኔ ቤተ-ጉራጌ በጉጉት ከሚጠበቁ የወጣት ወንዶችና ልጃገረጆች ጨዋታዎች መካከል 'አዳብና' አንዱና ዋነኛው የባህል ጨዋታ ነው። ይህ የወጣት ወንዶችና ልጃገረዶች ጨዋታ ከመስቀል ደመራ ዕለት ጀምሮ እስከ ጥቅምት ዐምስት ዕለት ድረስ በየገበያ ሥፍራዎችና በየደብሩ በደማቅ ኹኔታ ይቀጥላል።
'አዳብና' ከመድረሱ በፊት ወጣት ወንዶችና ልጃገረዶች በተለያየ መንገድ 'አዳብናን' ለማክበር ይዘገጃጃሉ።ያላገቡ ወጣት ወንዶች፣ የቡሄ ዕለት በየአባቢያቸው ባለ ሰፊ መስክ ላይ ደመራ (ምጅር) ያቆማሉ። በዛው ክረምቱ ማለፉንም ጅራፍ በመተኮስ ያበስራሉ ። ሆያሆሄም በመጨፈር 'አዳብና' ጨዋታ ላይ ልባቸው ለከጀላት ኮረዳ ስጦታ ገዝቶ (ሎሚ፣ ማስቲካ)ለመስጠት ገንዘብ ያጠራቅማሉ።
ልጃገረዶችም በበኩላቸው በዐዲስ ዓመት ዋዜማ ቀን "አዬ አዬ ሆ አዬ አዬ ሆ አዬ ንብለ" እያሉ እንጊጫ በመንቀልና ለዐዲስ ዓመት እንቁጣጣሽ በመጨፈር 'ለአዳብናቸው' ገንዘብ ያጥራቅማሉ ፣ 'የአዳብና' ዕለት አምሮ ለመታየት አዲስ ልብስና ጌጣጌጣቸው ያዘጋጃሉ ፣ ፀጉራቸውን በልዩ ኹኔታ ይሠራሉ።
ወንዶችም፤ ሴቶችም ከዐዲስ ዓመት (አክራሚ) ዋዜማ ቀን ጀምሮ መስቀል እስኪደርስ ድረስ በየአካባቢው ባቆሙት ደመራ (ምጅር) ምሽት ምሽት ተሰብስበው ይጨፍራሉ። ይህ 'አዳብና' ከመድረሱ በፊት ጓደኝነታቸው የሚያጎለበቱበት 'አዳብና' የት የት እንደሚሄዱ የሚቀጣጠሩበት ጊዜ ነው።እንዲሁም ታዳጊ ልጆች አጨፋፈሩን የሚማሩበትና ልምድ የሚወስዱበት ጊዜም ጭምር ነው።
'አዳብና' የተለያዩ የጨዋታ መልኮች ቢኖሩትም፣ ወንዶች እና ልጃገረዶች አብረው ክብ ሰርተው፣ ወንዶች በጉረሮ በሚያወጡት ልዩ ድምፅ እና በጭብጨባ፣ ልጃገረዶቹ በከበሮና በጭብጨባ፣ የተወሰኑት ወንዶችና ልጃገረዶች ደግሞ በክቡ መሐል በመግባትና በመጨፈር የሚያሳዩት ትርኢት አንዱና ዋነኛው ነው።
የጨዋታውን የመስጀመሪያ ግጥም በማውጣት ወንዶቹም ልጃገረዶችም ሊሳተፉ ይችላሉ ። ለምሳሌ፦ ወንዱ ከጨዋታው ማሐል በፀባይዋና በመልኳ ቀልቡን የሳበችው ልጅ ካለች እንዲ ብሎ ሊገጥም ይችላል።
በማለሲ ቂልጡ ወፊ ይንጊሊጡ፣ (2)
ዚ የማና ቅንጡ እጅዲ ያረጡ፤
*ትርጉም፦ በትሿ ዋርካ ወፏ ትዘፍናለች፣
የማናት ልጅቷ ቅንጡ የኾነች፤
የቱሉ እንቁቦሆም ቶናም ጡብየኢ፣(2)
የአቢዲ ዲሞፍተር የመስሉ ላባኢ፤
*ትርጉም፦
እንደ ጋራ እንጉዳይ ቁጭ ብለዋል ጡቶቿ፣ የአባቴን
ዲሞፍተር ይመስላል ዳሌዋ፤
ግጥሞቹ ቅኔ ለበስ በኾነ መልኩ አድናቆት፣ ሽሙጥ እና ወቅታዊ ኹኔታዎችንም ያነሣሣሉ።
'አዳብና' ላይ ወንዶች ተሳታፊዎች "አጋት"የሚባል ሌላ ጨዋታም ጨምረው ይጫወታሉ። በመጀመሪያ አንድ ተጫዋች ከፊት ለፊት ቀጥ ብሎ ይቆማል ።ሌላኛው ተጫዋች ደግሞ በግምት ከ20 ሜትር ላይ በመንደርደር የቆመውን ተጫዋች ከእጁ በስተቀር ትክሻውና ጭንቅላቱ ሳይነካ ዘሎ ያልፋል።
ተጫዋቱ ጭንቅላቱን ሳይነካ ማለፍ ካቃተው፣ እሱ በተራው ቋሚ ይኾናል።ማለፍ ከቻለ ግን ቆሞ የነበረው ተጫዋች ትክሻ ላይ ወጥቶ በመቀመጥ ሎሚ ወደ ላይ ይወረውራል። ሎሚዋን ተሻምቶ የያዘ ሰው የሚቀጥለው ዘላይ ተጫዋች ይኾናል።አዳብና ላይ ከሚታዩ ጨዋታዎች መካከል የበትር ዝላለ፣ነጆ አራጆ፣ሰባ የሚጠቀሱ ናቸው።
አጋቲ፣የበትር ዝላለ፣ሰባ ወጣት ወንዶቹ ብቻ የሚጫወቱት ሲሆን ልጃገረዶቹ እጮኛዋ ሊሆን የሚችል ወንድ አቅምና ጥንካሬ የሚታይበት ጨዋታዎች ናቸው።
የወዶቹ አይን ውስጥ ለመግባት ከልጃገረዶቹ የሚጠበቀው አምሮ መታየትና ጎበዝ ጨፋሪ መሆን ነው:
Butajira and Dobi kistany
215 views12:26
አ
