2021-11-26 16:44:51
ሀገርን መተንተን
ሙዚቃው:-ምን ቢያዩብሽ
ሳሙኤል በለጠ(ባማ)
ሀገር ገጿ ደም ሲለብስ ፣ ሀገር ኀልውናዋ ሲናጥና ሲደፈርስ ፣ እውነቷ ሲዘለስ ፤ የሀገር ፍቅራችን እልም-እልም ብሎ እንዳይዳፈን ብዙ ገጣሚያን ፣ ሠዓሊያን ፣ ሙዚቀኞች ሀገርን ከነክብሯ ውስጣችን ቀርጸዋል ።
ሁለመናችን(በነፍስም ጭምር) ሀገራችንን 'ምናስበው ኀልው የሆነች ሀገር ስላለን ነው ። ሀገር ለሕዝብ ሐሳብ ናት ፣ ለሯሷ እውነት ናት በሐሳብም በእውንም የሚኖር ኅላዌ በእሳቦትነት ብቻ ከሚኖር ኅላዌ ይበልጣል መቼም ፤ የሀገር ኅልውና ለሕዝብ አስፈላጊና ጠቃሚ ነው። ካልን ሀገር በእሳቦትም በእውንም አለች ማለት ነው።
ገጣሚና ተርጓሚ ነብይ መኮንን "አገርህ ናት በቃ !" ብሎ በግጥም እስትንፈስ በሰመመን ውስጥ ላለች ለሀገር ሥጋ ኅልውና አብጅቶላታል። "ይቺዉ ናት ዓለምህ፤ ብቻዋን የተኛች ከዓለም ተደብቃ / ልቧን አታዉልቃት አትጨቅጭቃት በቃ / አብረህ አንቀላፋ ወይ አብረህ ንቃ / ወሰብሰብ ይላል ። ግን የአገርን ኀልውና ያረጋግጣል ። ያንተ ናት ፣ አንተም የርሷ ነህ ። ሰው ለሀገር የማይዳሰስ ረቂቅ ነው። ሀገር ለሰው 'ምትታይ መንፈስ ናት ። ግን ሰው ሀገሩን ሲያይ ማንን ነው የሚያየው ?
ሰሞኑን ብዙ ሀገራዊ ስሜት ያላቸው ሙዚቃዎች እየወጡ ነው ። ስለ ሀገር መጻፍና መዝፈን የአገር ወዳድን ጥፍር የማንዘር ጉዳይ እንጂ ተራ ስሜትን መግለጫ ዐይደለም ፤ በዚህ ሚዛን የወንደሰን መኮንን(ወንዲ ማክ) "ምን ቢያዩብሽ" ከብዙ አቅጣጫ ሳጤነው ገዘፍ ያለ ነው። ታሪክ ያወሳል ፣ የተኛን ይቀሰቅሳል ፣ እንደዋዛ የተውነውን እንድናይ ዐይናችንን ይገልጣል ። መቼም ኢትዮጵያ ስልጡን እንደነበረች ለማንም ግልጥ ነው ። አከራካሪም አይደል ። የታሪክ ተማራማሪ ፣ የሥነ-ሰብ አጥኚ ፣ ጸሀፌ ተውኔት እንዲሁም ባለቅኔ ፣ ሎሬት ጸጋዬ ገብረ መድኅን በአንድ ግጥማቸው "አስቀድሞ ሰው ሲፈጠር በዘፍጥረት በአፍሪካ አገር፣// እዚህ አሁን ባለንበት፣ በኖርንበት ክልል ነበር፡፡/ቀጥሎም ቋንቋና ፊደል፣ ልሳንም የፈለቀበት፣ / የዓለም የሥልጣኔ እንብርት ይህችው የኛው ጦቢያ ናት፡፡" (ጦቢያ መጽሔት አምስተኛ ዓመት ቁ.3፣ መጋቢት 1989) ብለዋል ።
"...ቃል ኖሮሽ ላትወድቂ ቢሽር እንጂ ኮሶሽ
የዘመናት ትብትብ ቢቆጣጥሩብሽ
አንድ ዐይን ገልጦ እንቅልፍ ምን ያህል ቢፈሩሽ
እነሱ ገብቷቸው ያልገባን ልጆችሽ
ቆጥረን ያልጨረስነው ስንትነው አቅምሽ?"
[ወንደሰን መኮንን(ወንዲ ማክ)]
በመንፈስ ወለምታ(እብደት) ሰበብ ሀገርን አለመተንተን ኗሪ ላይ በቅጽበት ካጋጠመ ሀገርን ከሀገራዊነት ምንጭ ለማፍለቅ ዳገት ይሆንናል ። ሀገርም ለራስ ቅኔ ትሆናለች ገጣሚ አበባው መላኩ "መተንተን" በተሰኘው ግጥሙ ለዚህ ውትብትበት ቅኔ ተቀኝቷል ። "...ራሱ በካበው ወኅኒ - በገዛ ሠምና ወርቁ/ ይቺ ናት...! ሥልጣኔም ያልቻላት / ያበሻ የቅኔ ምትሃት ፤ / ለሌላው እሰወር ብሎ - ለራስ አለመፈታት (እኔ ነኝ ገጽ -73 ) የሕዝብ ሰመመን የሀገርን የተስፋ ጨው ያሟሟል ። ለጋ ቅስምን ይቀነጥሳል ። ነገር ግን ሀገር ቋሚ ቅኔ ናት ለመሆኑ ኢትዮጵያ ምን ሀብት አላት ? ሥልጣኔዋስ ምን ነበር ? ዶ/ር ኃይሌ ወልደሚካኤል በመጽሐፋቸው እንዲህ ይላሉ "የአባይ ሸለቆ የአባይ ወንዝ ውጤት ነው፡፡ የአባይ ወንዝ ደግሞ የኢትዮጵያ ሥጦታ ነው፡፡ የአባይ ሸለቆም የመጀመሪያው ጉልህ ማኅበራዊ ሕይወት የተደራጀበት፣ የተፈጥሮ ክስተቶች ግንዛቤ ያገኙበትና የሰው ልጅ ጉልህ የሃይማኖት፣ የፖለቲካ፣ የኢኮኖሚ፣ የሥነ ምግባርና የሣይንስ ሥርዓትና ምሥጢር የለየበትና በየፈርጁ ያደራጀበት ነው፡፡ መደበኛ ግብርና ማለትም ከብት ማርባት፣ አዕዝርት መዝራት፣ የመገልገያና የማምረቻ መሣሪያዎችን ማምረት፣ አልባሳት መሥራት፣ ከብቶችን በወተት፣ በሥጋ፣ በትራንስፖርትና በእርሻ ምንጭነት መጠቀም፣ በመስኖ እርሻ መገልገል፣ በውሃ መጓዝ፣ በአንድ አምላክ ማምለክ፣ የጽሁፍ ባህል ማመንጨት፣ የሃይማኖት ካህን ማፍራት፣ አስከሬን ማቆየት፣ የጂኦሜትሪን ሳይንስ ማዳበር ወዘተ የመሳሰሉ ሁሉ ብልጭታዎች መጀመሪያ የታዩት በአባይ ሸለቆ ውስጥ ነው፡፡ በሌላ አነጋገር ለመጀመሪያ የሠው ልጅ በተናጠል ሳይሆን በተደራጀ መልክ በተፈጥሮ ጋር በውል የታገለበትና በኋላም የሰው ልጅ ከራሱ ጋር መታገል የጀመረው በአባይ ሸለቆ አካባቢ መሆኑ ተረጋግጧል፡፡"(እብሮነት በኢትዮጵያ ገጽ 4-5 )
"...ጠላትሽ ሆነና የተፈጥሮ ሀብትሽ
እነሱ ረስርሰው በጥም ቢያቃጥሉሽ
ንስር ሆነሽ ውጪ ታድሷል ጉልበትሽ
[ወንደሰን መኮንን(ወንዲ ማክ)] ይህንን አለመረዳትና ለዓለም አለመተንተንና አለመጠቀም መቼም የዋህነት ነው።
"...ሞሰብሽ ካረጀ ሰበዙ ተስቦ
እንጀራሽ ከማነው 'ሚኖር ተደራርቦ
ሁሉም የኔ ከኔ ለኔ እለብሽ
ከራስ ፍቅር ወድቆ ምጥ ቢያበዛብሽ
መውለጃሽ ተቃርቦ ማርያምም ቀርባሽ
ልናይ ነው ኢትዮጵያዬ ደርሷል ትንሳኤሽ
[ወንደሰን መኮንን (ወንዲ ማክ)] የዑቡምቱ ፍልስፍና እንዲህ ይላል "Umuntu ngumuntu ngabantu" ወደ አማርኛ ስንመልሰው (እኔ እኔ የሆንኩት እኛ እኛ በመሆናችን ነው።) የሚል ትርጉም ይይዛል። ፍልስፍናው ልክ ነው ። ይህንን ዘፋኙ ስላልተረዱለት በጅጉ ተቆጨ ፣ ሀገሩን እንደ ቅርጫ ሥጋ ሲቆራርጧት ባይነዋር ቢሆን ፣ መስቀሏን ተሸከመላት ፣ ሀገሩን በትንሳኤ ጨርቅ ጠቀለላት ትንሳኤዋን ናፈቀ:-
"ነጭ ሽብር ቀይ ሽብር ሁሉንም አየነው
እናቸንፋለን እናሸንፋለን
የቃላት ልውውጥ ስንቱን አጋደለው
የነሱን አሲዘው የኛን እያስጣሉ
ስንቶች ከራስ ንቀው ባዕድ ኮበለሉ
ሶሻሊስት ኮሚኒስት ሁሉንም ቃኘነው
አብዮት ዲምክራሲን ጨፍነን ሞከርነው
ትምርቱን ቁሱንም ሁሉንም ቃረምነው
መዘመን መዋስ ነው ብለን ደመደምነው"
[ወንደሰን መኮንን(ወንዲ ማክ)]
ይህ ትክክለኛ ሂስ ነው ። ያ ትውልድ በደንብ ባደናገረው ፍልስፍና አቅሉን ስቶ ነበር ይህ እውነት ነው። ርዕዮተ ዓለሙም ስንት ለዓይን የሚያሳሱ ወጣቶቻችን ደም-አንጠባጥቦ እንደቀረ የ ያ ትውልድ አባላት ግለታሪካቸው ሲጽፉ ነግረውናል ። ጸጸት የማያውቀው ከትናንት ያደረው ዐቢዮት ለዛሬ አልተረፈም ወይ ? ይህ ስንኝ በጥልቅ መረዳት የተደረደረ ነው ።
"...ስሞ የሸጠውም አሳልፎ ሀገር
በሰላሳ የገዛው መቃብሩን ነበር
ትሸኛለች እንጂ ልጆቿን መርቃ
እናት አትቀብዘ ዘቅዝቃ
እጅ የሚያስነሳ አልቤን የታጠቀው
ለእናቱ ብሎ ነው አልቤን የታጠቀው
ለሀገሩ ብሎ ነው ቃሉን የጠበቀው
እሳት በሰደዱ ገስግሶ በቶሎ
በላይ በላይ ፈጀው ባንዳውን ነጥሎ"
[ወንደሰን መኮንን(ወንዲ ማክ) ] ሀገርን ቸል ማለት ፤ መሸጥ ከዓይን ቋጥኝ ዕንባ ያስፈነቅላል ። ነፍስን ዘቅዝቆ የአገር ፍቅሩን ያፈሰሰውን መዘንጋት አይሆንም ? ኢትዮጵያና ኢትዮጵያዊነት አድማስ 'ማያግደው ጀግንነት ፣ ሞት ፣ ክብር ፣ ገነት ፣ እኔ እኛነት ፣ እንደሆነ ዶ/ር በድሉ ዋቅጅራ 'ንዲህ እያለ ያዋዛዋል።
ኢትዮጵያዊ ነኝ!
ማሳዬ ላይ ገበሬ ፥ ምድር አራሽ
ድንበሬ ላይ ወጥቶ ፥ አደር ጠላት ደምሳሽ፤
ከበሬዬ ቀንበር ፥ ከሞፈር
ከወገቤ ላይ ፥ ዝናር፤
ከጀርባዬ ላይ ፥ ዲሞፍተር የማላጣ
ለወደደኝ እንደወደዱ ፥ ከማሳዬ ፍሬ የማልሰስት
ለጠላኝ እንደድፍረቱ ፥ ከጀርባዬ ባሩድ የምግት
እልኸኛ እንደምስጥ ፥ በቁም የምልጥል
ተበድዬ የማልተኛ...
ለደፈሩኝ አድዋን ያህል፤
1.4K viewsSamuel Belete(bama), 13:44
ኢ
